Je bent ergens met een vriend, familielid of collega. Plotseling zie je dat diegene bleek wordt, naar adem hapt en enorm in paniek raakt. Hun hart bonkt, ze trillen en hebben het gevoel dat ze gek worden of zelfs doodgaan.
Wat doe je dan?
Je wilt natuurlijk helpen. Maar het is lastig om te weten wat je moet doen als je zelf niet begrijpt wat er gebeurt. En het is nog lastiger als je merkt dat je goede bedoelingen soms meer kwaad dan goed doen.
In deze blog leg ik je uit wat een paniekaanval eigenlijk is, wat je WEL kunt doen om te helpen én (heel belangrijk) wat je juist NIET moet doen.
Wat is een paniekaanval eigenlijk?
Voordat we naar de praktische tips gaan, is het belangrijk dat je begrijpt wat er gebeurt tijdens een paniekaanval.
Volgens Thuisarts.nl is een paniekaanval een plotselinge golf van intense angst die lichamelijke reacties veroorzaakt zonder dat er écht gevaar is. Het lichaam denkt dat er gevaar is en activeert daarom de “vecht-of-vlucht”-reactie.
Wat je moet weten is dit: hoe eng een paniekaanval ook voelt voor die persoon, het is niet gevaarlijk. Er kan niets gebeuren. Ze zijn altijd veilig.
Maar dat gevoel van veiligheid ontbreekt volledig tijdens een paniekaanval. Daarom is jouw rol als helper zo belangrijk.
Waarom gebeurt dit “ineens”?
Veel mensen denken dat een paniekaanval uit het niets komt. Maar eigenlijk is dat niet zo. We hebben namelijk allemaal een eigen Stress Emmer.
Deze Stress Emmer vult zich beetje bij beetje met stress, spanning en zorgen. Elke stressvolle situatie voegt een beetje water toe aan die emmer. En wanneer die emmer te vol wordt? Dan overstroomt hij.
En wat gebeurt er als de emmer overstroomt? Dan komen er angstige gedachten, onrust en fysieke symptomen door alle adrenaline en cortisol.
Maar dit is nog geen paniek.
Paniekaanvallen ontstaan namelijk als iemand met heel veel angst reageert op die angst. Door er tegen te vechten, overstroomt de Emmer alleen maar meer en groeit de angst uit tot paniek.
Dit verklaart waarom iemand soms “zomaar” een paniekaanval krijgt. Het is niet de situatie die de paniek veroorzaakt. Het is de volle Stress Emmer die heel snel overstroomt.
Soms lijken paniekaanvallen vanuit het niets te komen, maar gaat er heel veel opgebouwde spanning aan vooraf. Dan is er maar een hele kleine trigger voldoende (een geluidje of onschuldige prikkel) om de Emmer te laten overstromen.
Jij hebt dit niet door. Maar je lichaam merkt dit toch op en laat angst los.
Wat moet je vooral NIET doen?
Laten we eerlijk zijn: je eerste reactie is waarschijnlijk om die persoon te helpen kalmeren. Je wilt zeggen: “Rustig maar, er is niets aan de hand. Adem eens diep in en uit.”
Maar hier is het probleem: dit maakt het vaak erger.
#1: Waarom “rustig worden” niet helpt
Als je tegen iemand zegt dat ze rustig moeten worden, geef je eigenlijk een extra opdracht aan iemand die al overrompeld wordt door paniek. Het is alsof je zegt: “Je moet nu controle krijgen over iets waar je geen controle over hebt.”
En wat gebeurt er als ze merken dat ze niet rustiger worden? Juist, ze raken nog meer in paniek. Want nu hebben ze niet alleen een paniekaanval, maar falen ze ook nog eens in de opdracht die jij goedbedoeld hebt gegeven.
#2: Waarom “er is niets aan de hand” niet werkt
Ik begrijp waarom je dit zou zeggen. Je wilt geruststellen. Je wilt laten zien dat er geen echt gevaar is.
Maar voor iemand met een paniekaanval voelt het alsof er WEL iets aan de hand is. Hun lichaam schreeuwt dat er gevaar is. Hun hart bonkt, ze krijgen geen lucht, ze denken dat ze doodgaan.
Als jij dan zegt “er is niets aan de hand”, ontken je eigenlijk wat zij op dat moment ervaren. En dat kan overkomen alsof je ze niet begrijpt, ook al bedoel je het altijd goed.
#3: Waarom afleiden ook niet helpt
Misschien denk je: “Laat ik proberen hem/haar af te leiden. Laat ik het over iets anders hebben of ze ergens anders aan laten denken.”
Maar afleiden is eigenlijk een vorm van vluchten. En vluchten leert het brein dat er écht gevaar is. Hierdoor wordt de angst voor een volgende paniekaanval alleen maar sterker.
#4: Waarom aan de ademhaling werken contraproductief is
“Adem rustig in en uit” of “tel tot 10 terwijl je ademt” zijn misschien wel de meest voorkomende adviezen. Maar ook dit is een vorm van vechten tegen de paniek.
Door te focussen op de ademhaling probeer je eigenlijk controle te krijgen over de paniekaanval. En dat geeft het signaal aan het brein: “Dit is gevaarlijk, we moeten dit onder controle krijgen!”
Maar je hebt geen controle over een paniekaanval. Je hebt alleen controle over hoe je ermee omgaat.
Wat kun je WÉL doen?
Oké, nu weet je wat je niet moet doen. Maar wat kun je dan wel doen? Hoe help je iemand écht tijdens een paniekaanval?
Tip #1: Blijf rustig en aanwezig
Het allerbelangrijkste wat je kunt doen, is zelf rustig blijven. Ik weet dat dit lastig kan zijn. Vooral als je van die persoon houdt en ze zo in paniek ziet.
Maar jouw rust geeft een signaal af naar die ander: “Ik ben hier. Het is oké. Je bent veilig.”
Je hoeft niets te doen. Je hoeft niets te zeggen. Gewoon daar zijn, rustig blijven en aanwezig zijn is vaak al genoeg.
Tip #2: Erken wat ze voelen
In plaats van te zeggen “er is niets aan de hand”, kun je beter erkennen wat die persoon voelt.In plaats van te zeggen “er is niets aan de hand”, kun je beter erkennen wat die persoon voelt.
Zeg bijvoorbeeld:
- “Ik zie dat je het heel moeilijk hebt.”
- “Het voelt vast heel eng.”
- “Ik ben hier bij je.”
Door te erkennen wat ze voelen, geef je ruimte aan hun ervaring. Je ontkent het niet. Je bent gewoon daar en je ziet wat er gebeurt.
Dit is ontzettend waardevol. Want vaak voelen mensen met een paniekaanval zich alleen in hun ervaring. Door hun gevoelens te erkennen, laat je zien dat je het ziet, dat je het begrijpt, en dat ze niet alleen zijn.
Tip #3: Herinner hen eraan dat alles oké is
Let op het verschil: je zegt niet “er is niets aan de hand”, maar je zegt “alles is oké.”
Het verschil is belangrijk. “Er is niets aan de hand” ontkent hun ervaring. “Alles is oké” erkent dat wat ze voelen er mag zijn.
Je kunt zeggen:
- “Dit is oké. Het mag er zijn.”
- “Je bent veilig. Dit gaat voorbij.”
- “Het is oké dat je je zo voelt.”
Door dit te zeggen, help je die persoon om de paniek te accepteren in plaats van er tegen te vechten.
Tip #4: Moedig acceptatie en toelaten aan
Als die persoon al bekend is met het concept van acceptatie en toelaten, kun je hen daar zachtjes aan herinneren.
Je kunt zeggen:
- “Probeer de angst niet weg te duwen. Laat het er zijn.”
- “Je hoeft er niet tegen te vechten. Het mag er zijn.”
- “Iedere golf gaat voorbij. Deze ook.”
Door hen te herinneren aan acceptatie in plaats van vechten, help je hun Stress Emmer om zich te legen in plaats van voller te worden. Toelaten en accepteren helpt om het Emmertje te legen, terwijl vechten en er vanaf komen zorgt dat het Emmertje alleen maar meer overstroomt (en dat willen we niet).
Tip #5: Herinner hen aan het tijdelijke karakter
Een paniekaanval voelt alsof het eeuwig duurt. Maar in werkelijkheid duurt een paniekaanval meestal maar enkele minuten tot maximaal een halfuur.
Je kunt zeggen:
- “Dit gaat voorbij. Het ging altijd voorbij.”
- “Het is een golf. Hij komt en hij gaat weer.”
- “Over een paar minuten voel je je al beter.”
Door hen te herinneren dat het tijdelijk is, help je hen om door de golf heen te komen.
Tip #6: Gebruik Luisterrust voor directe ondersteuning
Wanneer iemand in je omgeving een paniekaanval krijgt, kan Luisterrust een enorme steun zijn op dat moment.
Luisterrust is een meditatie app speciaal ontwikkeld voor mensen met angst en paniek. De app bevat meer dan 100+ audio’s die je op elk moment kunt gebruiken, ook tijdens een paniekaanval.
Als je merkt dat iemand een paniekaanval krijgt, kun je vragen: “Zal ik een audio aanzetten die je kan helpen?” Of als diegene Luisterrust al kent, kun je zeggen: “Wil je de ‘Help ik heb paniek’ audio luisteren?”
Deze audio’s zijn speciaal ontworpen om mensen te begeleiden in het accepteren en toelaten van de paniek, in plaats van er tegen te vechten. De stem in de audio helpt hen om:
- De angst te groeten in plaats van als vijand te zien
- De paniek toe te laten in plaats van weg te duwen
- Door de golf heen te komen met acceptatie
Wat Luisterrust zo krachtig maakt, is dat het de persoon helpt om goed te reageren op hun angst. En goed reageren betekent: de Stress Emmer legen in plaats van voller maken én het zelfvertrouwen opbouwen dat ze de paniek aankunnen.
Meer dan 10.000 mensen hebben Luisterrust inmiddels gebruikt om beter om te gaan met paniekaanvallen. En voor jou als helper kan het een waardevolle tool zijn om direct ondersteuning te bieden.
Door regelmatig met Luisterrust te oefenen, leert die persoon om steeds beter te reageren op paniek. En dat is precies wat nodig is om te herstellen.
Tip #7: Vraag wat ze nodig hebben in plaats van te vertellen wat ze moeten doen
In plaats van commando’s te geven (“adem rustig” of “ga zitten”), kun je beter vragen wat die persoon nodig heeft.
- “Wat heb je nu nodig?”
- “Kan ik iets voor je doen?”
- “Wil je dat ik blijf of wil je liever even alleen zijn?”
Door het hen te laten beslissen, geef je terug een stukje controle. Niet controle over de paniekaanval, maar controle over hun situatie. En dat kan enorm helpen om door de golf heen te komen.
Wat als ze vragen om hulp om rustiger te worden?
Misschien vraagt die persoon tijdens de paniekaanval om hulp om rustiger te worden. Ze vragen om bevestiging of willen dat je hen afleid.
Dit is een lastige situatie. Want je wilt natuurlijk helpen en hun vraag respecteren.
Maar hier is wat je moet begrijpen: dat verzoek komt voort uit vechten en vluchten. Ze willen de paniek wegkrijgen. En door dat te ondersteunen, blijven ze in de cirkel van angst zitten.
Wat kun je dan wel doen? Je kunt zeggen:
“Ik begrijp dat je wilt dat het stopt. Maar laten we proberen om het niet weg te duwen. Laat het er zijn. Het mag er zijn. En ik blijf hier bij je terwijl de golf voorbij gaat, zoals hij altijd voorbij ging en het goed kwam”
Door dit te zeggen, help je hen om te kiezen voor acceptatie in plaats van vechten. En dat is precies wat hen zal helpen om te herstellen.
Het belang van goed reageren
Iedere paniekaanval is een moment waarop die persoon kan oefenen met goed reageren. En door jouw steun kunnen ze dat een stuk beter doen.
Want hier is het ding: herstellen van paniekaanvallen gaat niet over rustiger worden. Het gaat niet over de paniek voorkomen. Het gaat over anders omgaan met de angst.
En dat begint bij leren anders reageren.
“Je hebt geen controle over of de angst komt, maar wél over hoe je ermee omgaat.”
Door die persoon te helpen om goed te reageren (accepteren en toelaten in plaats van vechten en vluchten), help je hen om:
- Hun Stress Emmer te legen in plaats van voller te maken
- Hun zelfvertrouwen op te bouwen dat ze de paniek aankunnen
- Minder bang te worden voor hun angst
En daar zit 100% van hun herstel.
Na de paniekaanval
Als de paniekaanval voorbij is, is het belangrijk om het juiste gesprek te hebben.
Vertel hen niet dat ze zich niet druk hoeven te maken of dat het allemaal wel meevalt. Want voor hen viel het niet mee. Het was intens, eng en vermoeiend.
In plaats daarvan kun je zeggen:
- “Ik ben trots op je dat je het hebt doorstaan.”
- “Ik zag hoe moeilijk het was.”
- “Je bent er doorheen gekomen. Iedere golf gaat voorbij.”
En misschien, als de timing goed is, kun je zachtjes voorstellen om te kijken naar andere manieren om met paniek om te gaan. Manieren die focussen op acceptatie en toelaten in plaats van vechten.
Tot slot
Het is niet altijd makkelijk om te weten wat je moet doen als iemand anders een paniekaanval krijgt. Je wilt helpen, maar soms voelt het alsof je het alleen maar erger maakt.
Maar onthoud dit: door rustig te blijven, hun ervaring te erkennen en hen te helpen om te kiezen voor acceptatie in plaats van vechten, help je hen écht naar herstel.
Want uiteindelijk gaat het er niet om dat de paniekaanval zo snel mogelijk stopt. Het gaat erom dat die persoon leert dat ze de paniek aankunnen. Dat het mag er zijn. Dat het voorbij gaat.
En met jouw steun kunnen ze dat een stuk makkelijker leren.
Wil jij iemand helpen die regelmatig last heeft van paniekaanvallen? Stel Luisterrust aan hen voor en laat ze ervaren hoe de app hen kan helpen om beter om te gaan met angst en paniek. Download de app en probeer het 14 dagen gratis uit. De dagelijkse meditaties en specifieke audio’s voor paniekaanvallen maken écht een enorm verschil.
👉 Klik hier om Luisterrust 14 dagen gratis uit te proberen en ontdek hoe ook jij iemand kunt helpen om te herstellen van paniekaanvallen.
